Áhættustýring
Áhættustýring
Hér eru veittar upplýsingar um áhættur, markmið, stefnu og aðferðir samstæðunnar við að meta og stýra áhættunni, auk upplýsinga um rekstraráhættu. Markmið félagsins með áhættustýringu er að lágmarka þá áhættu sem það býr við með því að greina áhættuna, meta hana og hafa eftirlit með henni.
Eftirfarandi áhættur fylgja fjármálagerningum samstæðunnar:
- Lánsáhætta
- Lausafjáráhætta
- Markaðsáhætta (verðáhætta og vaxtaáhætta)
- Gengisáhætta
- Rekstraráhætta
Lánsáhætta
Lánsáhætta er hættan á því að félagið verði fyrir fjárhagslegu tapi vegna þess að viðskiptamaður eða mótaðili í fjármálagerningi getur ekki staðið við umsamdar skuldbindingar sínar. Lánsáhætta félagsins er einkum vegna viðskiptakrafna og annarra krafna.
Lánsáhætta ræðst einkum af aldri viðskiptakrafna, fjárhagsstöðu og starfsemi einstakra viðskiptavina, auk stöðu þeirra atvinnugreina sem stærstu viðskiptavinir félagsins starfa í, en það eru samgöngur, sjávarútvegur og verktakar. Um 22% (2021: 24%) af stöðu viðskiptakrafna í árslok er vegna 30 stærstu viðskiptavina félagsins. Þar af nam staða stærsta viðskiptavinar 3% (2021: 3%).
Félagið hefur sett sér reglur um lánsviðskipti. Allir viðskiptavinir félagsins sem eru í lánaviðskiptum eru með lánamörk á viðskiptareikningi sem þeir geta ekki farið yfir. Lögaðilar þurfa almennt að leggja fram sjálfskuldarábyrgð eiganda sem nemur tveggja mánaða úttekt. Þetta á þó ekki við stærri aðila sem eru með gott lánshæfismat hjá CreditInfo.
Samstæðan færir niðurfærslu vegna væntra útlánatapa af viðskiptakröfum og öðrum kröfum. Við mat á niðurfærslu er byggt á sögulegri tapsreynslu, aldursgreiningu krafna, núverandi efnahagsástandi og framtíðarhorfum.
Hér eru veittar upplýsingar um áhættur, markmið, stefnu og aðferðir samstæðunnar við að meta og stýra áhættunni, auk upplýsinga um rekstraráhættu. Markmið félagsins með áhættustýringu er að lágmarka þá áhættu sem það býr við með því að greina áhættuna, meta hana og hafa eftirlit með henni.
Eftirfarandi áhættur fylgja fjármálagerningum samstæðunnar:
- Lánsáhætta
- Lausafjáráhætta
- Markaðsáhætta (verðáhætta og vaxtaáhætta)
- Gengisáhætta
- Rekstraráhætta
Lánsáhætta
Lánsáhætta er hættan á því að félagið verði fyrir fjárhagslegu tapi vegna þess að viðskiptamaður eða mótaðili í fjármálagerningi getur ekki staðið við umsamdar skuldbindingar sínar. Lánsáhætta félagsins er einkum vegna viðskiptakrafna og annarra krafna.
Lánsáhætta ræðst einkum af aldri viðskiptakrafna, fjárhagsstöðu og starfsemi einstakra viðskiptavina, auk stöðu þeirra atvinnugreina sem stærstu viðskiptavinir félagsins starfa í, en það eru samgöngur, sjávarútvegur og verktakar. Um 22% (2021: 24%) af stöðu viðskiptakrafna í árslok er vegna 30 stærstu viðskiptavina félagsins. Þar af nam staða stærsta viðskiptavinar 3% (2021: 3%).
Félagið hefur sett sér reglur um lánsviðskipti. Allir viðskiptavinir félagsins sem eru í lánaviðskiptum eru með lánamörk á viðskiptareikningi sem þeir geta ekki farið yfir. Lögaðilar þurfa almennt að leggja fram sjálfskuldarábyrgð eiganda sem nemur tveggja mánaða úttekt. Þetta á þó ekki við stærri aðila sem eru með gott lánshæfismat hjá CreditInfo.
Samstæðan færir niðurfærslu vegna væntra útlánatapa af viðskiptakröfum og öðrum kröfum. Við mat á niðurfærslu er byggt á sögulegri tapsreynslu, aldursgreiningu krafna, núverandi efnahagsástandi og framtíðarhorfum.
| Viðskiptakröfur félagsins í árslok greinast þannig: | 2022 | 2021 |
|---|---|---|
Greiðslukortakröfur | 1.541.152 | 1.527.147 |
Aðrar viðskiptakröfur | 4.419.016 | 3.230.139 |
Samtals | 5.960.168 | 4.757.286 |
| Viðskiptakröfur félagsins í árslok greinast þannig: | 2022 | 2021 |
|---|---|---|
Greiðslukortakröfur | 1.541.152 | 1.527.147 |
Aðrar viðskiptakröfur | 4.419.016 | 3.230.139 |
Samtals | 5.960.168 | 4.757.286 |
| Aldur viðskiptakrafna var eftirfarandi í árslok: | Nafnverð | Niðurfærsla | Bókfært verð | Niðurfærsla % |
|---|---|---|---|---|
Árið 2022 | ||||
Ógjaldfallið | 5.748.015 | -56.987 | 5.691.028 | 1,0% |
Gjaldfallið innan 30 daga | 150.013 | -7.703 | 142.310 | 5,1% |
Gjaldfallið fyrir 31 - 120 dögum | 55.321 | -7.035 | 48.286 | 12,7% |
Gjaldfallið fyrir meira en 120 dögum | 128.419 | -49.875 | 78.544 | 38,8% |
6.081.768 | -121.600 | 5.960.168 | 2,0% | |
Árið 2021 | ||||
Ógjaldfallið | 4.530.100 | -56.490 | 4.473.610 | 1,2% |
Gjaldfallið innan 30 daga | 191.979 | -8.537 | 183.442 | 4,4% |
Gjaldfallið fyrir 31 - 120 dögum | 43.958 | -6.761 | 37.197 | 15,4% |
Gjaldfallið fyrir meira en 120 dögum | 158.649 | -95.612 | 63.037 | 60,3% |
4.924.686 | -167.400 | 4.757.286 | 3,4% | |
| Aldur viðskiptakrafna var eftirfarandi í árslok: | Nafnverð | Niðurfærsla | Bókfært verð | Niðurfærsla % |
|---|---|---|---|---|
Árið 2022 | ||||
Ógjaldfallið | 5.748.015 | -56.987 | 5.691.028 | 1,0% |
Gjaldfallið innan 30 daga | 150.013 | -7.703 | 142.310 | 5,1% |
Gjaldfallið fyrir 31 - 120 dögum | 55.321 | -7.035 | 48.286 | 12,7% |
Gjaldfallið fyrir meira en 120 dögum | 128.419 | -49.875 | 78.544 | 38,8% |
6.081.768 | -121.600 | 5.960.168 | 2,0% | |
Árið 2021 | ||||
Ógjaldfallið | 4.530.100 | -56.490 | 4.473.610 | 1,2% |
Gjaldfallið innan 30 daga | 191.979 | -8.537 | 183.442 | 4,4% |
Gjaldfallið fyrir 31 - 120 dögum | 43.958 | -6.761 | 37.197 | 15,4% |
Gjaldfallið fyrir meira en 120 dögum | 158.649 | -95.612 | 63.037 | 60,3% |
4.924.686 | -167.400 | 4.757.286 | 3,4% | |
Lausafjáráhætta
Lausafjáráhætta er hættan á því að samstæðan lendi í erfiðleikum með að standa við fjárskuldbindingar sem gerðar verða upp með handbæru fé eða öðrum fjáreignum. Markmið samstæðunnar er að hafa ætíð nægt laust fé til að mæta greiðsluskuldbindingum sínum þegar þær falla til.
Lausafjárstaða samstæðunnar var sterk í árslok 2022. Stjórnendur samstæðunnar telja hana vera vel í stakk búna til að mæta skuldbindingum sínum eftir því sem þær gjaldfalla. Veginn meðallánstími langtímalána samstæðunnar er um 12 ár og eru lánin öll uppgreiðanleg á lánstímanum. Samstæðan hefur einnig aðgang að lánalínu til næstu 8 mánaða sem er að hámarki 4.000 millj. kr. Í árslok 2022 var ekkert dregið á lánalínuna.
Markaðsáhætta
Markaðsáhætta samanstendur af verðáhættu, vaxtaáhættu og gengisáhættu. Markmið félagsins er að stýra og takmarka markaðsáhættu við skilgreind mörk.
Verðáhætta
Veigamikil markaðsáhætta félagsins er verðáhætta vegna breytinga á heimsmarkaðsverði á olíu, en heimsmarkaðsverð hefur undanfarin ár verið afar sveiflukennt. Dregið er úr verðáhættu í sérsamningum við stærstu viðskiptavini félagsins auk þess sem móðurfélagið gerir afleiðusamninga til að verjast hluta af verðáhættu vegna innkaupa á eldneyti. Samningarnir geta verið til nokkurra mánaða þar sem verð á olíu er fest í erlendri mynt og ná til þess hluta af eldsneytisinnkaupum samstæðunnar sem ekki er varinn með sérsamningum. Samningarnir eru gerðir upp með handbæru fé og eru færðir í rekstur með kostnaðarverði eldsneytis sem samningarnir tengjast en hagnaður af olíuvörnum nam 464 millj. kr. á árinu (2021: hagnaður 532 millj. kr.). Gangvirði framvirkra samninga sem stóð á bundnum reikningi í eigin fé í lok árs 2022 nam 1 millj. kr. (2021: 122 millj. kr.).
Vaxtaáhætta
Samstæðan býr við sjóðstreymisáhættu vegna vaxtabreytinga fjárskulda sem eru með breytilegum vöxtum. Til að dreifa áhættunni er fjármögnun félagsins blanda af óverðtryggðum og verðtryggðum lánum.
Hækkun á vöxtum á uppgjörsdegi um eitt prósentustig (100 punkta) myndi lækka afkomu um 300 millj. kr. (2021: 273 millj. kr.) fyrir tekjuskatt vegna áhrifa á lántökur félagsins sem bera breytilega vexti. Útreikningurinn miðast við rekstraráhrif á ársgrundvelli. Lækkun vaxta um eitt prósentustig myndi hafa sömu áhrif en í gagnstæða átt.
Gengisáhætta
Öll viðskipti félagsins í erlendum myntum mynda gengisáhættu. Við mat á gengisáhættu er horft til greiðsluáhættu og uppgjörsáhættu. Markmiðið er að stýra gengisáhættu með þeim hætti að hagur félagsins sé sem best tryggður. Stærsti hluti innflutnings er kaup á vörum til endursölu af erlendum birgjum í USD og EUR en salan er að stærstum hluta í ISK. Sala í ISK er 96% (2021: 97%), USD 3% (2021: 2%) og aðrar myntir 1% (2021: 1%).
Eignir og skuldir í erlendri mynt voru í árslok sem hér segir:
Lausafjáráhætta
Lausafjáráhætta er hættan á því að samstæðan lendi í erfiðleikum með að standa við fjárskuldbindingar sem gerðar verða upp með handbæru fé eða öðrum fjáreignum. Markmið samstæðunnar er að hafa ætíð nægt laust fé til að mæta greiðsluskuldbindingum sínum þegar þær falla til.
Lausafjárstaða samstæðunnar var sterk í árslok 2022. Stjórnendur samstæðunnar telja hana vera vel í stakk búna til að mæta skuldbindingum sínum eftir því sem þær gjaldfalla. Veginn meðallánstími langtímalána samstæðunnar er um 12 ár og eru lánin öll uppgreiðanleg á lánstímanum. Samstæðan hefur einnig aðgang að lánalínu til næstu 8 mánaða sem er að hámarki 4.000 millj. kr. Í árslok 2022 var ekkert dregið á lánalínuna.
Markaðsáhætta
Markaðsáhætta samanstendur af verðáhættu, vaxtaáhættu og gengisáhættu. Markmið félagsins er að stýra og takmarka markaðsáhættu við skilgreind mörk.
Verðáhætta
Veigamikil markaðsáhætta félagsins er verðáhætta vegna breytinga á heimsmarkaðsverði á olíu, en heimsmarkaðsverð hefur undanfarin ár verið afar sveiflukennt. Dregið er úr verðáhættu í sérsamningum við stærstu viðskiptavini félagsins auk þess sem móðurfélagið gerir afleiðusamninga til að verjast hluta af verðáhættu vegna innkaupa á eldneyti. Samningarnir geta verið til nokkurra mánaða þar sem verð á olíu er fest í erlendri mynt og ná til þess hluta af eldsneytisinnkaupum samstæðunnar sem ekki er varinn með sérsamningum. Samningarnir eru gerðir upp með handbæru fé og eru færðir í rekstur með kostnaðarverði eldsneytis sem samningarnir tengjast en hagnaður af olíuvörnum nam 464 millj. kr. á árinu (2021: hagnaður 532 millj. kr.). Gangvirði framvirkra samninga sem stóð á bundnum reikningi í eigin fé í lok árs 2022 nam 1 millj. kr. (2021: 122 millj. kr.).
Vaxtaáhætta
Samstæðan býr við sjóðstreymisáhættu vegna vaxtabreytinga fjárskulda sem eru með breytilegum vöxtum. Til að dreifa áhættunni er fjármögnun félagsins blanda af óverðtryggðum og verðtryggðum lánum.
Hækkun á vöxtum á uppgjörsdegi um eitt prósentustig (100 punkta) myndi lækka afkomu um 300 millj. kr. (2021: 273 millj. kr.) fyrir tekjuskatt vegna áhrifa á lántökur félagsins sem bera breytilega vexti. Útreikningurinn miðast við rekstraráhrif á ársgrundvelli. Lækkun vaxta um eitt prósentustig myndi hafa sömu áhrif en í gagnstæða átt.
Gengisáhætta
Öll viðskipti félagsins í erlendum myntum mynda gengisáhættu. Við mat á gengisáhættu er horft til greiðsluáhættu og uppgjörsáhættu. Markmiðið er að stýra gengisáhættu með þeim hætti að hagur félagsins sé sem best tryggður. Stærsti hluti innflutnings er kaup á vörum til endursölu af erlendum birgjum í USD og EUR en salan er að stærstum hluta í ISK. Sala í ISK er 96% (2021: 97%), USD 3% (2021: 2%) og aðrar myntir 1% (2021: 1%).
Eignir og skuldir í erlendri mynt voru í árslok sem hér segir:
| Árið 2022 | USD | EUR | Aðrar myntir | Samtals |
|---|---|---|---|---|
Langtímakröfur | - | - | 123.918 | 123.918 |
Viðskiptakröfur | 429.520 | 149.809 | 83.985 | 663.314 |
Handbært fé | 272.505 | 25.343 | 14.585 | 312.433 |
Viðskiptaskuldir | -53.063 | -279.217 | -585.814 | -918.094 |
Áhætta í efnahagsreikningi | 648.962 | -104.065 | -363.326 | 181.571 |
Árið 2021 | ||||
Langtímakröfur | - | - | 120.724 | 120.724 |
Viðskiptakröfur | 326.387 | 22.115 | 67.544 | 416.046 |
Handbært fé | 225.894 | 12.336 | 220.862 | 459.092 |
Viðskiptaskuldir | -10.045 | -180.367 | -734.344 | -924.756 |
Áhætta í efnahagsreikningi | 542.236 | -145.916 | -325.214 | 71.106 |
| Árið 2022 | USD | EUR | Aðrar myntir | Samtals |
|---|---|---|---|---|
Langtímakröfur | - | - | 123.918 | 123.918 |
Viðskiptakröfur | 429.520 | 149.809 | 83.985 | 663.314 |
Handbært fé | 272.505 | 25.343 | 14.585 | 312.433 |
Viðskiptaskuldir | -53.063 | -279.217 | -585.814 | -918.094 |
Áhætta í efnahagsreikningi | 648.962 | -104.065 | -363.326 | 181.571 |
Árið 2021 | ||||
Langtímakröfur | - | - | 120.724 | 120.724 |
Viðskiptakröfur | 326.387 | 22.115 | 67.544 | 416.046 |
Handbært fé | 225.894 | 12.336 | 220.862 | 459.092 |
Viðskiptaskuldir | -10.045 | -180.367 | -734.344 | -924.756 |
Áhætta í efnahagsreikningi | 542.236 | -145.916 | -325.214 | 71.106 |
Næmnigreining
10% styrking íslenskrar krónu gagnvart eftirtöldum gjaldmiðlum í árslok myndi hafa hækkað (lækkað) afkomu félagsins fyrir tekjuskatt um eftirfarandi fjárhæðir:
Næmnigreining
10% styrking íslenskrar krónu gagnvart eftirtöldum gjaldmiðlum í árslok myndi hafa hækkað (lækkað) afkomu félagsins fyrir tekjuskatt um eftirfarandi fjárhæðir:
| 2022 | 2021 | |
|---|---|---|
USD | 64.896 | 54.224 |
EUR | -10.407 | -14.592 |
Aðrar myntir | -36.333 | -32.521 |
Samtals | 18.157 | 7.111 |
| 2022 | 2021 | |
|---|---|---|
USD | 64.896 | 54.224 |
EUR | -10.407 | -14.592 |
Aðrar myntir | -36.333 | -32.521 |
Samtals | 18.157 | 7.111 |
10% veiking íslenskrar krónu gagnvart þessum gjaldmiðlum hefði haft sömu áhrif en í gagnstæða átt.
Rekstraráhætta
Rekstraráhætta er hættan á beinu og óbeinu tapi sem getur orðið vegna fjölda þátta í starfsemi samstæðunnar. Meðal áhættuþátta er vinna starfsmanna, tækni og skipulag sem beitt er.
Til að draga úr rekstraráhættu hefur meðal annars verið komið á viðeigandi aðskilnaði starfa, haft er eftirlit með lánsviðskiptum og fylgni við lög. Þá er unnið markvisst fræðslustarf með það að markmiði að allir starfsmenn fái nauðsynlega þjálfun tengda störfum þeirra fyrir félagið. Innleiddir hafa verið virkir verkferlar og reglur um afritatöku upplýsingakerfa. Þá eru unnar markvissar rekstraráætlanir og mánaðarleg uppgjör og frávik frá samþykktum áætlunum greind.
10% veiking íslenskrar krónu gagnvart þessum gjaldmiðlum hefði haft sömu áhrif en í gagnstæða átt.
Rekstraráhætta
Rekstraráhætta er hættan á beinu og óbeinu tapi sem getur orðið vegna fjölda þátta í starfsemi samstæðunnar. Meðal áhættuþátta er vinna starfsmanna, tækni og skipulag sem beitt er.
Til að draga úr rekstraráhættu hefur meðal annars verið komið á viðeigandi aðskilnaði starfa, haft er eftirlit með lánsviðskiptum og fylgni við lög. Þá er unnið markvisst fræðslustarf með það að markmiði að allir starfsmenn fái nauðsynlega þjálfun tengda störfum þeirra fyrir félagið. Innleiddir hafa verið virkir verkferlar og reglur um afritatöku upplýsingakerfa. Þá eru unnar markvissar rekstraráætlanir og mánaðarleg uppgjör og frávik frá samþykktum áætlunum greind.